Schroeter (Schroter) Adam (ok. 1525–ok. 1572), poeta nowołaciński, tłumacz. Ur. w Zittau (Zytawa, Żytawa) na Łużycach, był synem Andrzeja, nauczyciela miejscowej szkoły, a przez pewien okres także w Freystadt (obecnie Kożuchów) w Ks. Legnickim, humanisty zaprzyjaźnionego z erazmiańczykiem Janem Rullusem.
Początkowych nauk udzielał S-owi ojciec, który zaszczepił mu zamiłowania humanistyczne i literackie, o czym S. wielokrotnie później wspominał w swoich utworach. W celu pogłębienia wiedzy odbył podróż po krajach Cesarstwa, zatrzymując się w ośrodkach uniwersyteckich, m.in. we Frankfurcie nad Odrą w r. 1547, wiadomo także, iż t.r. był w Pradze. Zetknął się w czasie tej wędrówki z Polakami, bliżej poznał Andrzeja Trzecieskiego młodszego. Następnie wyjechał do Padwy, prawdopodobnie przy finansowej pomocy C. Cetwitza von Schiltbach. W r. 1552 lub z początkiem r. 1553 przez Innsbruck udał się do Krakowa, gdzie zapisał się (w półr. zim. 1552/53) na Uniw. Krak. Wkrótce w krakowskiej oficynie Łazarza Andrysowica wydał poetycki tomik pt. Elegiarum liber unus. Item epigrammatum liber unus, który zadedykował swemu mecenasowi z okresu studiów, frankfurckiemu patrycjuszowi N. Huebnerowi. Zamieścił w nim m.in. elegie do A. Trzecieskiego (który odwzajemnił się zamieszczonym na końcu tomu dziękczynnym wierszem), do swego ojca Andrzeja, do śląskich protektorów i przyjaciół, a także elegię opiewającą koronację Barbary Radziwiłłówny. Wśród epigramatów były poświęcone m.in. humanistom: Walentemu Eckowi i Anzelmowi Ephorinusowi, Marcinowi Załodze z Wieliczki i podżupnikowi wielickiemu Wojciechowi Kunickiemu, rajcy z rodzinnego Zittau – K. Neseniusowi. Widać tu wyraźne naśladownictwo i zapożyczenia z elegii i epigramatów Klemensa Janickiego. Obdarzony łatwością pióra i niezmordowany w poszukiwaniu mecenasów ogłosił S. w r. 1553 trzy dalsze tomiki, wszystkie w oficynie Andrysowica. W sierpniu t.r. podpisał przedmowę skierowaną do chorążego przemyskiego Mikołaja Tarły, dedykując mu krótki (8 kart) poemat sławiący jego starania o uspławnienie Niemna (De fluvio Memela Lithuaniae, qui cura et industria […] Nicolai Tarło, navibus permeabilis factus est, carmen elegiacum….). Poemat ten przedrukował S. następnie w ogłoszonym t.r. zbiorze elegii De nuptiis invictissimi ac gloriosi Sigismundi Augusti […] et Catharinae caesaris Ferdinandi filiae: carmen elegiacum… z przedmową do Jana Bonera, wielkorządcy krakowskiego i kaszt. chełmskiego, którego prosił o polecenie swych usług królowi polskiemu. Złożona z 94 dystychów pieśń weselna, obok stereotypowych motywów pochwalnych dla nowożeńców, zawierała panegiryczne sylwetki przybyłych na uroczystości weselne gości: arcyks. Maksymiliana i Ferdynanda Habsburgów, ks. pruskiego Albrechta, bpa wrocławskiego B. Promnitza i ks. legnickiego Jerzego. Dorobek poetycki S-a z t.r. zamyka, dedykowany królowi, opis wielickich kopalni soli: Salinarum Vielicensium iucunda ac vera descriptio, carmine elegiaco. Łącząc motywy z mitologii antycznej z realizmem własnych obserwacji wprowadził S. do tego utworu wątki autobiograficzne (np. opis podróży z Krakowa do Wieliczki, przyjęcie u H. Bużeńskiego), filozoficzno-przyrodnicze fleksje na temat pochodzenia soli i jej właściwości, legendę o odkryciu soli wielickiej, charakterystykę wybitnych postaci z administracji żupnej dawnej i obecnej (R. i A. Ociescy, Morsztynowie, H. Bużeński, J. Piaskowski, Andrzej z Szadka), wspomniał o zasługach dla Wieliczki znanych osobistości, dał historię szybów oraz opis trudu górniczego. Ów, najobszerniejszy z opisów kopalń wielickich, wydał S. powtórnie w r. 1564 u Macieja Wirzbięty pod trochę zmienionym tytułem (Regni Poloniae salinarum Vielicensium descriptio…).
Filozoficzno-przyrodnicze spekulacje S-a na temat pochodzenia i właściwości soli zdają się wskazywać, że już w tym czasie pozostawał pod wpływem nauki T. Paracelsusa (którego dzieł przez 14 lat poszukiwał). W r. 1555 nosił się z myślą opuszczenia Krakowa i skorzystania z opieki protektora uczonych Olbrachta Łaskiego. Pisał o tym do swego przyjaciela i opiekuna H. Saliusa, rajcy w Bańskiej Bystrzycy na Słowacji, w liście dedykacyjnym do poematu De natali Jesu Christi Salvatoris nostri, carmen saphicum, wydanym t.r. w oficynie Andrysowica w Krakowie. Nie wiadomo, kiedy udało mu się zrealizować ten plan. W oficynie Andrysowica wydał w r. 1559 panegiryk sławiący cesarza Ferdynanda II, a zadedykowany królowej Katarzynie. Możliwe więc, że pozostawał jeszcze w tym czasie w Krakowie. O tym, że z zabiegów o patronat Łaskiego nie zrezygnował, świadczy Psalmus XCI in honorem Alberti a Lasco carmine saphico, tłoczony w r. 1565 u Andrysowica (dziś znany tylko z rękopiśmiennego odpisu). Przed r. 1569 był S. na Węgrzech, gdzie korzystał z gościny Łaskiego w Kieżmarku. T.r. ogłosił (Kr. w oficynie M. Wirzbięty) przekład z niemieckiego na łacinę dwóch dzieł Paracelsusa: ,,De praeparationibus […] libri duo” (poprzedzone wstępem i opatrzone adnotacjami przez J.G. Macera) i „Archidoxae…” z własną przedmową, przedstawiającą filozoficzne założenia i znaczenie doktryny Paracelsusa oraz pochwałę Łaskiego, któremu dziękował za okazaną gościnność i pokrycie kosztów druku. W Kieżmarku pozostał S. zapewne do końca życia. Zmarł ok. r. 1572.
Poemat Salinarum Vielicensium descriptio, przedrukowywany w różnych zbiorach, przełożony we fragmencie przez Władysława Syrokomlę, został w całości ogłoszony w polskim tłumaczeniu Feliksa Piestraka pt. Opis salin wielickich… (Kr. 1901, Wyd. Tow. Górniczego w Kr.).
Estreicher; Nowy Korbut, III; Hist. Nauki Pol., VI; Literatura Pol. Enc., II; – Barycz, Historia UJ; tenże, Śląsk w polskiej kulturze umysłowej, Kat. 1979; Bauch G., Schlesien und die Universität Krakau im XV. und XVI. Jahrhundert, „Zeitschr. des Vereins für Geschichte und Altertum Schlesiens” Bd. 41: 1904; Birkenmajer L. A., Mikołaj Kopernik, Kr. 1900; Ćwikliński L., Adam Schroeter, „Dzien. Pozn.” 1922 nr 294–297; tenże, Janiciana. Przyczynki do biografii i oceny utworów K. Janickiego, P. 1928; Hubicki W., Chemie und Alchemie des 16. Jahrhunderts in Polen, L. 1955; Węclewski Z., Szlązacy w Polsce. Cz. 1, Adam Schroeter, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 7: 1879 s. 1 (i odb.); – Album stud. Univ. Crac., III 4; Janicki K., Carmina. Dzieła wszystkie, Wyd. J. Krokowski, Wr. 1966, Bibl. Pisarzy Pol., S. B, Nr 15.
Leszek Hajdukiewicz